Xôi là một trong những món ăn đãi tiệc hay ăn sáng rất ngon, phổ biến ở Việt Nam. Xôi không chỉ là lựa chọn tuyệt vời cho bữa sáng mà đặc biệt là một trong những món ăn không thể thiếu trong mâm cơm hấp dẫn của nhiều gia đình. Xôi là món ăn dân dã lạ miệng, gắn bó với bao người, nhắc đến thì không ai là không ăn, không ai là không biết. Các món xôi cũng được đơn giản hóa và thay đổi theo vùng, miền, khẩu vị của mỗi người. Nhưng chung quy lại, xôi được chia làm 2 loại là xôi ngọt và xôi mặn. Các món xôi đều xuất hiện ở mọi vùng miền và mỗi vùng có các chế biến riêng, trong đó nổi bật nhất được robbienz.com liệt kê dưới đây.
Xôi chiên
Một phiên bản xôi Việt Nam hoàn toàn khác biệt với những món xôi khác mà vẫn nhận được sự yêu thích từ các tín đồ ẩm thực chính là món xôi chiên. Thay vì hấp hoặc nấu, thì món xôi này lại được chiên lên, bên trong có nhân và ăn cùng với nước chấm tương ớt cay cay đậm đà.
Mỗi một chiếc bánh xôi chiên nhỏ nhắn có giá chỉ vài ngàn đồng, nhưng để món này ngon chuẩn vị thì công đoạn chế biến cũng khá cầu kỳ. Đầu tiên là phải chọn được loại nếp ngon, sau đó vo thật kỹ rồi đem đi nấu đến khi xôi gần chín tới thì có thể cho thêm nước dừa để xôi được mềm dẻo và thơm hơn. Còn phần nhân bánh thì thường có một ít nấm mèo, củ sắn, và chút thịt lợn băm được nêm nếm gia vị và xào chín. Khi tất cả công đoạn sơ chế đã hoàn thành thì mới đem chiên trên chảo dầu nóng đến khi hai bên mặt bánh vàng ươm, giòn rụm là có thể lấy ra.
Món xôi ngũ sắc
Món xôi đặc trưng của người đồng bào vùng cao Tây Bắc vài năm nay được nhiều vùng miền rất ưa thích. Lý do đầu tiên là bởi xôi ngũ sắc đẹp và ấn tượng quá. Vẫn là xôi thôi, nhưng hạt nếp nương vốn đã có tiếng dẻo, đậm đà, nay được nhuộm tím, vàng, xanh, đỏ trông thật ngon mắt biết bao nhiêu.
Xôi ngũ sắc của vùng cao được nhuộm hoàn toàn bằng lá rừng như co khảu, khảu đen. 5 màu của xôi ngũ sắc tượng trưng cho ngũ hành, vì làm cầu kỳ nên trước đây hay có trong các dịp lễ Tết, hội hè. Ngày nay, khi ngày càng có nhiều khách du lịch đến với vùng cao, món xôi này còn được xem như một đặc sản hút khách của người Tây Bắc.
Xôi xéo Hà Nội
Xôi xéo là niềm nhớ niềm thương của biết bao người con Hà Nội khi đi xa mảnh đất kinh kỳ. Xôi xéo còn có tên gọi là xôi lúa, nguyên liệu chẳng có gì nhưng cách làm khá kì công, và để có được miếng xôi ngon lại càng khó hơn nữa.
Cái đặc biệt của xôi xéo là hạt xôi dẻo, vàng ươm do được ngâm với nước nghệ. Những hạt xôi dẻo thơm ấy khi đưa cho khách sẽ được thêm những lát đỗ xanh đồ nhuyễn nắm chặt chuẩn bị từ trước. Cuối cùng là rưới thêm mỡ hành và không thể thiếu món hành phi ròn rụm, thơm nức. Càng lý tưởng hơn nữa là khi gói xôi ấy được gói trong chiếc lá sen.
Ăn được gói xôi xéo ngon, thấy cái bùi của đậu của mỡ quyện với hạt xôi dẻo; cái giòn của hành mới thấy hết cái ngon của món này. Chẳng thế mà nhiều người dẫu ngại ăn xôi xéo vì dễ ám mùi những vẫn chẳng thể cầm lòng không đỗ xe lại để mua một gói xôi thưởng thức cho đỡ thèm.
Món xôi ngô
Thường các hàng xôi xéo đều có bán thêm món xôi ngô. Ngô thì vùng nào chẳng sẵn. Nhưng nấu được nồi xôi ngô thì cần rất nhiều công đoạn. Làm làm sạch vỏ, sạch mày, rồi trộn với nếp đồ lên sao cho dẻo mà không nát. Xôi ngô có ở nhiều vùng miền, có miền ăn kèm với dừa nạo, mè rang. Còn như ở Hà Nội là kết hợp cùng đỗ xanh đồ, mỡ hành, na ná như xôi xéo. Món xôi này gây ấn tượng bởi cái dẻo của nếp cái đi kèm vị ngô thơm.
Món xôi vò
Món xôi này nổi tiếng là cầu kỳ và tinh tế dù nguyên liệu vẫn chỉ là đỗ xanh và gạo nếp quen thuộc. Để làm món này, trước tiên cần đồ đỗ rồi giã cho nhỏ. Trộn cho tơi kế đó trộn vào gạo nếp để đồ. Xôi vò khó ở chỗ khi đồ cần hết sức lưu ý hạn chế hơi nước không rơi vào mặt xôi, xảy ra tình trạng xôi nát. Khi xôi chín, cần đổ nhanh ra mâm sạch để xôi bay bớt hơi nước. Món xôi vò khi ăn vừa mềm, vừa ngậy, ăn không hoặc ăn cùng chè cũng rất hợp. Với nhiều gia đình, xôi vò còn là món không thể thiếu trong nhiều dịp cỗ bàn.
Món xôi mặn
Đây là món xôi không thể thiếu với người Sài Gòn. Vẫn là nếp đồ lên rồi ăn kèm các thức ăn mặn. Nhưng đồ ăn kèm của xôi Sài Gòn hỡi ơi là đa dạng. Nhẹ nhàng thì ăn kèm với lạp xưởng, ruốc hay giò chả thái mỏng; đa dạng hơn thì là pate, đùi gà, xá xíu.
Gói xôi nóng hổi với đồ ăn kèm vừa miệng. Thêm nước sốt đậm đà, giá lại mềm thì hiếm ai có thể từ chối. Chưa kể xôi còn no lâu, chắc dạ. Nên chọn ăn thế cho bữa chính cũng rất hợp.
Món xôi cade
Xôi cade là món xôi ngọt vô cùng được ưa chuộng ở Sài Gòn. Món xôi có nguồn gốc từ người Hoa này có 2 phần, một là lớp nếp, một lớp là cade. Phần cade này được làm từ trứng, có màu vàng óng; ăn thơm và béo. Khi có khách mua, sau khi lấy xôi, người bán mới phết lớp cade lên bề mặt cùng cốt dừa. Muốn cảm nhận trọn vẹn vị ngon, miếng xôi nên có cả xôi, cả cade lẫn cốt dừa. Như thế thìa xôi mới thơm ngon, bùi béo nhất.